ରାମବିଳାପ

ଶ୍ରୀ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ାମଣି ରାଜା ହରିଚନ୍ଦନ ଜଗଦ୍ଦେବ

ରାଗ–ହରିକାମୋଦୀ । ତାଳ–ଚାପ ।

‘‘ବାନ୍ଧବୀ କିସ ଭାବି, ନଇଲେ ଘନଚ୍ଛବି’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ଆହା ଜାନକୀ ମୋର ନ ଦେଖି ମୁଖ ତୋର

ଅଶନ ବିଷ ସମ ହୋଇଲା ରେ । ପଦ।

ସକଳ ଛାଡ଼ି ବନେ ବୁଲି ବୁଲି ବିଜନେ

ଏ ଦଶା କାହିଁ ପାଇଁ ଘଟିଲା ରେ,

ବିଚ୍ଛେଦ କୁମ୍ଭସୁତ- ଗତ ହୋଇ ସମ୍ଭୂତ

ପ୍ରେମ-ସିନ୍ଧୁକୁ ଶୋଷି ପିଇଲା ରେ ।୧।

ତୋ ନାମ ଗାଇ ଗାଇ ବୃକ୍ଷ ଲତାଦି ଚାହିଁ

ଭ୍ରମିଲେ କାଳ ଯାପି ନୋହିଲା ରେ,

ମନୋରଥ ବିଫଳ ହେଲା ମାତ୍ର କେବଳ

ନିରତେ ଅଶ୍ରୁଧାରା ବହିଲା ରେ ।୨।

ତୋର ପ୍ରୀତି ପ୍ରବଳ ଭାବନା ଦାବାନଳ

ହୋଇ ମୋ ହୃଦ-ବନ ଦହିଲା ରେ,

କେଉଁ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ଧରି ମୋର ସୁଖ-ଶର୍ବରୀ

ଜାଗ୍ରତ ସ୍ୱପ୍ନ ଶେଷେ ପାହିଲା ରେ ।୩।

ପରିହରି ତୋ ସ୍ନେହ ଥାଇ କି ହେବ ଦେହ

କେତେ କଷ୍ଟ ଏ ପ୍ରାଣ ସହିଲା ରେ,

ସୁଖ-ବଲ୍ଲରୀ ଚରି ଦେବକୂଟ ଆଚରି

ଏଣିକି ଭ୍ରମେ ମନ ମୋହିଲା ରେ ।୪।

ସୁରଙ୍ଗୀ ନରମଣି ଶ୍ରୀ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ାମଣି

ବୋଲେ ଆହା କି ବିହି ବିହିଲା ରେ,

ତା ନିୟମ ଲଙ୍ଘନ କରି ହେବ କେସନ

ଘଟିଲା ତ ସେ ଯାହା ନିହିଲା ରେ ।୫।

ରାଗ–କଲ୍ୟାଣୀ । ତାଳ–ଚାପ ।

ଭଜ ବରଜରାଜ ରେ ପାମର ମନ

ବ୍ୟାଜ ବିଷୟ ତେଜ ରେ’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ଜନକସୁତା ବହନ, ଦେଖା ଲପନ, ବଳିପଡ଼ିଛି କଦନ,

ଛଳ ଶ୍ଳେଷେ କିପାଇଁ, ପର୍ଣ୍ଣ କୁଟୀରୁ ଯାଇ,

ଲୁଚିଅଛୁ ବା କାହିଁ, ବଞ୍ଚନା କର ନାହିଁ । ପଦ।

ବେଳ ଅବସାନ ହେଲାଣି ଅନ୍ଧାର,

ମାନ କାହିଁକି କରୁ ଏପ୍ରକାର,

ମନେ କିଛିହିଁ ନ କରି ବିଚାର,

ଆସି ପାଶେ ବସି କର ତୁ ବିହାର ।୧।

ଦେଖି ମୋ କେଉଁ ଦୋଷକୁ, ବହି ରୋଷକୁ,

ନ ଆସୁ ମୋର ପାଶକୁ,

ରେ ଯୋଷାବରଭୂଷା, କିପାଁ ବା ଏଡ଼େ ରୁଷା,

ଦେଇ ଜଳ ମଞ୍ଜୁଷା ଓଷ୍ଠୀ ନାଶ ମୋ ତୃଷା,

ଏକାକୀ ମୋତେ କରି ଜେମାଦେଈ,

ଏହିପ୍ରକାର କଷ୍ଟକୁ ଦେଇ,

ଗଲୁ ଏକା ତୁହି କା’କୁ ନ ନେଇ,

ସୁରଙ୍ଗୀଶ ଭାଷେ ଭଜି ବଇଦେହୀ ।୨।

ରାଗ–ବେହାଗ । ତାଳ–ଆଦି ।

‘‘ଇଦିମାଞ୍ଚିସାମାୟାମୁରା’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ଆରେ ଜନକର କୁମାରି । ପଦ ।

ହେବ ବୋଲି ଏହା ସତେ ଚିତ୍ତେ ନ ଥିଲା ପରତେ,

ରହିଲୁ କାହିଁ ଗୁପତେ ଜୀବନେ ନ ମାରି ।୧।

ନ ଘେନି ମୋ ଉପଦେଶ ବହି ସନ୍ନ୍ୟାସିନୀ ବେଶ,

ଅରଣ୍ୟେ କଲୁ ପ୍ରବେଶ ଆହା ସୁକୁମାରି ।୨।

ଯାଇଥିଲି ତ ଆଦେଶି, କି କାରଣେ ଘନକେଶି,

ଦେଲୁ ସୌମିତ୍ରୀକି ପେଷି କିଛି ନ ବିଚାରି ।୩।

ତୋ ଲାଗି ବନ-ସଦନ ସମ ସୁଖ ମଣି ଧନ,

ଜାଣିଥିଲି କି କଦନ କେବେ କୁ କୁମାରି (’) ।୪।

ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ବର୍ଷ ଶେଷେ ଯିବି ଆଉ କି ସ୍ୱଦେଶେ,

ମୁଁ ବିଯୋଗୀ ଯୋଗୀ ବେଶେ ହୋଇବି ଭିଖାରୀ ।୫।

ସେ ରବିବଂଶମଣ୍ଡନ ନାମକୁ ଭଜି ବହନ

ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ାମଣି ମନ ପାଉ କୃପା-ବାରି ।୬।

ରାଗ–କୁମ୍ଭକାମୋଦୀ । ତାଳ–ଏକତାଳି ।

‘‘ନୂଆ ନଟପଟଳି ମୁକୁଟ ହେ ନାହିଁ କି ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗ ସୁଖ’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ହେଲି ମୁହିଁ ବାଳୀଶ, ବାଳୀଶକୁ କେ ଦେବ ଆଣି ପାଶକୁ ।

ଆଚରି ସନ୍ନ୍ୟାସ ହେଲି ମୁଁ ନିର୍ବାସ

ଏ ଦଶା ଥିଲା ଶେଷକୁ । ପଦ ।

କାମିନୀରତନେ ହରାଇ ଏ ବନେ

ଏକାକୀ ହେଲି କର୍ମକୁ ;

ମୋ ଭାଗ୍ୟକଲ୍ଲୋଳ ହୋଇ କି ବିଲୋଳ

ବାଜେ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟ ଶୈଳକୁ ।୧।

ପାଇଣ ଅଯଶ ଚଉଦ ବରଷ

ଶେଷ ନୋହୁଣୁ କୂଟକୁ

କରିଣ କିହେତୁ ବିହି ହୋଇ କେତୁ

ଗ୍ରାସେ ମୋ ଆଶା-ଈନକୁ ।୨।

ହୁଏ ଉପାଗମ କୋଟି ଯୁଗ ସମ

କ୍ଷଣିକ କାଳ ମନକୁ ;

ମାତ୍ରକ କରମ- କ୍ଷେତ୍ରର ନିୟମ

ବୁଝି ନ ଛାଡ଼େ ଭ୍ରମକୁ ।୩।

ହୃଦେ ଅନୁକ୍ଷଣ କରିଣ ସ୍ମରଣ

ଶ୍ରୀରାମ ଶ୍ରୀଚରଣକୁ ।

ସୁରଙ୍ଗୀ ନୃମଣି ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ାମଣି

ଭାଷେ ଯୋଡ଼ି ଦ୍ୱି କରକୁ ।୪।

ରାଗ–ଦେଶାକ୍ଷ । ତାଳ–ନ୍ତ୍ରିପୁଟା ।

ରାଗ–ମାରୁଆ । ତାଳ–ଚାପ ।

‘‘ମୋହନ ରୀତି ଚିହ୍ନା ପଡ଼ିଲା ମା’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ମନ୍ଦକର୍ମରୁ ସବୁ ଘଟିଲା ରେ ।ପଦ।

ହୃଦ-କାସାରେ ଚିର ରକ୍ଷିତ ପ୍ରେମନୀରେ

ନିଦାଘ-ଆତପ ତା ଲୁଟିଲା ରେ ।୧।

ପଲ୍ଲବିତ ମୋ ଭୋଗ- ବଲ୍ଲରୀକି ଦୁର୍ଯୋଗ-

କୁଠାର ସମୂଳରେ କାଟିଲା ରେ ।୨।

ଭାବି ନ ଥିଲି ଯାହା ଭୋଗ ହେଉଛି ତାହା,

ଜାଣିଲି ମୋ କପାଳ ଫାଟିଲା ରେ ।୩।

ସୀତା ସିତାଂଶୁମୁଖ ନ ଦେଖିବାରୁ ଦୁଃଖ-

ଅନ୍ଧାର ଏବେ ଆସି ଘୋଟିଲା ରେ ।୪।

ବୋଲେ ସୁରଙ୍ଗୀରାଣ ଲଭିବାପାଇଁ ତ୍ରାଣ

ମନ ରାମ ପଦେ ନ ଖଟିଲା ରେ ।୫।

ରାଗ–ଧନାଶ୍ରୀ । ତାଳ–ଚାପ ।

‘‘ମନା ଯେ କରୁଥିଲି ଏହାକୁ ଗୋ,

ଆନା ନା ବୋଲି ବନରାହାକୁ ଗୋ’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ମନ୍ଦକର୍ମରୁ କି ନ ଘଟଇ ରେ,

ହୃଦର ହାର ସର୍ପ ହୁଅଇ ରେ । ପଦ ।

ଯେ ପ୍ରାଣ ପରାଣର କାଳେ ସେ ହୁଏ ପର,

ଦୂରରୁ ଦେଖି ମୁଖ ମୋଡ଼ଇ ରେ ।

ଭୁଞ୍ଜି ଅତି ଶରମ କଲେ ଧର୍ମ କରମ

ସକଳ ବିଫଳତା ଭଜଇ ରେ ।୧।

ଶୌର୍ଯ୍ୟ ଧୈର୍ଯ୍ୟାଦି ସର୍ବ କ୍ରମଶଃ ହୁଏ ଖର୍ବ

ଚିନ୍ତା-ଚିତାର ଶିଖା ବଢ଼ଇ ରେ ।

ସୁତୀକ୍ଷ୍ଣ ବୁଦ୍ଧି କ୍ରମ ଲୋପ ପାଇ ଅଧମ

ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଆଖ୍ୟାକୁ ଲଭଇ ରେ ।୨।

କାଲି ଯେ ଦଣ୍ଡଧାରୀ ଆଜି ସେହୁ ଭିଖାରୀ,

ଏ ଗୂଢ଼ ମର୍ମ ବୁଝି ନୁହଇ ରେ ।

ଯାହା ଥାଏ କପାଳେ ଫଳଇ ତାହା କାଳେ,

କଳେ ବଳେ ନୁହେ ବଦଳାଇ ରେ ।୩।

ରୋପି ରସାଳ ସୁଦ୍ଧା ଢାଳିଲେ ମୂଳେ ସୁଧା

ମହାକାଳ ଫଳ ତ ଫଳଇ ରେ ।

ସଂଯମେ ସୁକୌଶଳ କଲେ ହୁଏ ବିଫଳ

ସାର ଅସାର ଭାବ ଧରଇ ରେ ।୪।

ସକଳେ ତ ନିୟତ ନିୟତିର ଆୟତ୍ତ

ଭେଦାଭେଦ ତ ନାହିଁ କିଛିହିଁ ରେ ।

ସୁରଙ୍ଗୀ ନରମଣି ଶ୍ରୀ ଚନ୍ଦ୍ରଚୂଡ଼ାମଣି

ବୋଲେ କପାଳ ମୂଳ ଅଟଇ ରେ ।୫।

ରାଗ–ବେହାଗ । ତାଳ–ଆଦି ।

‘‘ଆଜି ହେଲି ମେଲାଣି, ଛାମୁରୁ ଗୁଣମଣି’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ରେ ଜନକସନ୍ତତି ମୋର ନେତ୍ରସମ୍ପତ୍ତି,

ଛାଡ଼ିଗଲୁ ଲଗାଇଣ ଦଗାଦିଆ ପୀରତି । ପଦ ।

କେମନ୍ତେ ତେଜି ତୋ ସ୍ନେହ ବଞ୍ଚିବି ବହି ଏ ଦେହ,

ମନେ ସବୁ ହୁଏ ହେୟ ସ୍ପୃହା ନାହିଁ ସମ୍ପ୍ରତି ।୧।

ମନ ଜାଣି କହି କଥା ନାଶିବକେ ମର୍ମବ୍ୟଥା,

ସମସ୍ତ କଲା ଅନ୍ୟଥା ଏ ଦାରୁଣ ବିପତ୍ତି ।୨।

ଆଣି ତୋତେ କେତେ ସରି କଲି ଅରଣ୍ୟେ ବିହରି,

କେତେ ଦିନ ବା ଏପରି ରହିଥିବ ବରତି ।୩।

ତୁ ମୋ ଶୟନେ ସ୍ୱପନେ ନ ଆସୁ ଦଣ୍ଡେ ନୟନେ,

ଦେଖୁ ନାହିଁ ତ ଚେତନେ ତୋ ମୋହନ ମୂରତି ।୪।

ସେ ରାମ ସୀତା ଚରଣ- କମଳ କରି ଭଜନ

ଭାଷେ ସୁରଙ୍ଗୀ ରାଜନ ଲଭିବାକୁ ମୁକତି ।୫।

ରାଗ–ଶଙ୍କରାଭରଣ । ତାଳ–ରୂପକ ।

‘‘କି ନାଦରେ ପ୍ରାଣସଙ୍ଗିନୀ ଶୁଭୁଛି କଦମ୍ବବନେ’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ଚିନ୍ତା ତୁହି ଚିତାଠାରୁ ଅଟୁ ଅତି ଭୟଙ୍କର,

ଆଉ ଏ ସମୟେ ମୋର ଅନ୍ତରେ ନ କର ଘର । ପଦ।

ଅନାହୂତେ ବଳେ ବଳେ ଦେଖାଦେଉ କି କୌଶଳେ,

ମର୍ମାନ୍ତିକ ଦୁଃଖାନଳେ ଦଗ୍ଧ କରୁ କଳେବର ।୧।

ପାଇଲେ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଲେଶ ହୃଦ ସଦ୍ମେ ପରବେଶ

କରି କି ଛଟକେ ଶେଷ କରୁ ପେଶୀ ପେଷି ଶର ।୨।

ମମତାରେ ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ରଖିଣଥାଏ ଆସକ୍ତି,

ତା’ପରେ ବିସ୍ତାରି ଶକ୍ତି କରିଥାଉ ହରବର ।୩।

ଚନ୍ଦ୍ର ଚୂଡ଼ାମଣିରାଣ ବୋଲେ ଥିବାଯାକ ପ୍ରାଣ

ମନରୁ ଅଣୁପ୍ରମାଣ ହେବ କି ଚିନ୍ତା ଅନ୍ତର ।୪।

ରାଗ–ବେହାଗ । ତାଳ–ଆଦି ।

‘‘ଯମୁନାପୁଲିନେ ବସି କାନ୍ଦେ ରାଧାବିନୋଦିନୀ’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ସୁଖ ନୁହେ ତ ପୀୟୂଷ, ଅଟେ ଭାଇ ହଳାହଳ,

ଜାଣ ତାହା ଇନ୍ଦ୍ର ଜାଲ ପରକାର କେବଳ । ପଦ ।

ସୌଦାମିନୀ ସମ ସୁଖ ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ଦେଖାଇ ମୁଖ

ଚାଲିଯାଏ ଦେଇ ଦୁଃଖ ଲୁଚେ କାହିଁ ବା ଚପଳ ।୧।

ଲୋଡ଼ିବାରୁ ସିନା ତାହା ଦେଇଣ ଦର୍ଶନ ଆହା

ଆଶ୍ରେ ପୁଣି ନିଜ ରାହା ହୋଇ ସେ ଅତି ପ୍ରବଳ ।୨।

ଦୁଃଖ ହେଲେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ମନ ହୁଅଇ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ,

କଳେବର ହୋଇ ଶୀର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ କାଳର କବଳ ।୩।

ବୋଲେ ଚନ୍ଦ୍ର ଚୂଡ଼ାମଣି ସୁଖ ଦୁଃଖ ସମ ମଣି

ଭଜ ମନ ରଘୁମଣି-ଯୁଗଳ ପଦକମଳ ।୪।

ରାଗ–ଝାଞ୍ଜୋଟ । ତାଳ–ଆଦି ।

ରାଗ–ବେହାଗ । ତାଳ–ରୂପକ ।

ରାଗ–ଝଞ୍ଜୋଟି । ତାଳ–ଆଦି ।

ରାଗ–ଝଞ୍ଜୋଟ । ତାଳ–ରୂପ ।

ରାଗ–ଝଞ୍ଜୋଟ । ତାଳ–ଚାପ ।

ରାଗ–ତୋଡ଼ିପରଜ, ତାଳ–ଆଦି ।

‘‘ରେ ସଙ୍ଗାତ, ଗଲାଣି ତ ଗଲା କଥା’’ ବୃତ୍ତରେ ।

ରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ଧିକ ମୋର ବୀରପଣ,

ବଞ୍ଜୁଳବନେ ମୋ ମଞ୍ଜୁଳଲପନା ରହିଲା ପାଇ କଷଣ ।ପଦ ।

ଗହନେ ପ୍ରବେଶ କଲି ଛାଡ଼ି ଦେଶ

ବହି ବିଭୂତି ଭୂଷଣ,

ବୃକ୍ଷ ବଳ୍କ ବାସ ପର୍ଣ୍ଣବାସେ ବାସ

ହେଲା ମୋର ନିଷ୍କାରଣ ରେ ।୧।

ସବୁ ଜାଣି ଜାଣି ତରୁଣୀକି ଆଣି

ଦେଲି କଷ୍ଟ ଅକାରଣ,

ଆଜନ୍ମ ସୁଖିନୀ ମୋଲାଗି ଦୁଃଖିନୀ

ହେଲା ସିନା ଅନୁକ୍ଷଣ ରେ ।୨।

ସେ ପୁଟ ପୁରଟ- ବରଣୀ ନିପଟ

ବିକଳରେ ସୁମରଣ

କରିଣ ଆହୁରି ମୋତେ ଝୁରି ଝୁରି

ଲୋଡ଼ୁଥିବ ତ ମରଣ ରେ ।୩।

କାହୁଁ ଏ ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା ଆସିଲା ସହସା

ନ ଥାଉଁଣୁ ଆମନ୍ତ୍ରଣ,

ସର୍ଜିଛି ନୟନ- ଗହରେ ସଘନ

ଶୋକ ଅଶ୍ରୁ ପ୍ରସ୍ରବଣ ।୪।

ସୁରଙ୍ଗୀ ନୃବର ଭଣେ ଯୋଡ଼ି କର

କରି ସୀତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ,

ଦୁଃଖ-ପାରାବାର ହେବାପାଇଁ ପାର

ଧ୍ୟାୟି ଶ୍ରୀରାମ ଚରଣ ।୫।